مقایسۀ دو الگوی منظر مقدس در شهر اسلامی و مسیحی (نمونۀ موردی : حرم امام رضا (ع) در مشهد و کلیسای دومو در میلان)

با مطالعۀ تاریخچۀ تنوع نگرش‌های شهرسازی در جهان، این نکته روشن می‌شود که ادیان و مذاهب، تأثیر بسیاری بر هندسۀ حاکم بر شهر، توسعه و ریخت شهر داشته‌اند. اثر ادیان در توسعۀ شهر، ریشه در اهمیت قائل‌شدن برای اماکن مقدس دارد. همواره ساخت مکان مقدس در یک محدوه، موجب واجد ارزش‌شدن بافت اطراف خود و تمرکز سایر فعالیت‌های شهری در پیرامون آن می‌شده و رفته‌رفته ساختار شهر شکل می‌گرفته است. نوع نگاه به مکان مقدس در دو دین اسلام و مسیحیت به‌طورکلی متفاوت بوده و این نگرش در منظر مکان مقدس نیز متبلور شده است؛ به‌طوری‌که با قیاس تحلیلی و تاریخی شهرهای اسلامی و مسیحی و بررسی جایگاه مکان مقدس در آنها، می‌توان به تفاوت‌های منظرین مکان مقدس در دو نگرش پی برد. در این پژوهش کیفی، ابتدا دیدگاه نظریه‌پردازان در خصوص ساختار شهر و جایگاه مکان مقدس در شهر اسلامی و مسیحی بررسی شد و سپس مقایسۀ تطبیقی میان دو نمونه مکان زیارتی صورت گرفت. یافته‌های این بررسی نشان می‌دهند که هویت منظرین مکان‌های مقدس در شهر اسلامی به‌صورت ارگانیک در پیوند با محله و بافت اطراف خود بوده‌اند. به‌گونه‌ای که در دل فضاهای پیرامونی به‌صورت هم‌پیوند قرار می‌گرفته و موجب اتصال فعالیت‌های متنوع زیارتی و مردمی برای زائران و مجاوران می‌شده است. اما در مسیحیت، مکان مقدس، استقلال معنایی و فرمی دارد و با یک معماری سلطه‌گر که به‌صورت تجسدی از مسیح شکل‌گرفته، بدون ارتباط عینی-ذهنی با محله‌های اطراف است. به‌طوری‌که موجب جدایی مکان مقدس و فعالیت‌های وابسته می‌شده است. ریشۀ این مطلب در بررسی مصداق‌های منظر مکان‌های مقدس در دو شهر اسلامی و مسیحی نمایان می‌شود.